इन्टरनेटबाट हटाइएको सामग्री हेर्न वा पुनः प्राप्त गर्न चाहने व्यक्ति वा संस्थाले विभिन्न तरिका अपनाउँदछन्। सबैभन्दा पहिला, त्यस्तो सामग्रीको ब्याकअप वा क्यास भएमा त्यहीबाट पुनर्स्थापना गर्न सकिन्छ। ब्याकअप नभए पनि अरू केही उपाय छन्:
- इन्टरनेट आर्काइभ साइटहरू - यी साइटले वेबसाइटको स्न्यापसट लिएर राख्छन्, जसबाट हटाइएको सामग्री खोज्न सकिन्छ।
- सर्च इन्जिन क्यास - गुगल जस्ता सर्च इन्जिनको क्यासमा केही सामग्री भण्डारण हुन्छ, जसबाट पुनर्उत्पादन गर्न सकिन्छ।
- वेब पेज सोर्स कोड - कुनै पृष्ठको सोर्स कोड हेरेर भए पनि सामग्री पुनर्निर्माण गर्न सकिन्छ।
- भौतिक डिभाइस वा डाटा रिकभरी - कम्प्युटर वा मोबाइलको फोरेन्सिक परीक्षणबाट डिलिट डाटा पुनर्स्थापना गर्न सकिन्छ।
- वेब ब्राउजर क्यास - ब्राउजरले केही सामग्री क्यासमा राख्ने हुनाले त्यसबाट खोज्न सकिन्छ।
तर पूर्णरूपमा हटाइएको वा ओभरराइट गरिएको सामग्री भने असम्भव नै हुन्छ। त्यसैले महत्वपूर्ण सामग्रीको नियमित ब्याकअप लिनु राम्रो हुन्छ। डिलिट गर्नुअघि दुईचोटि सोच्नुपर्छ। आवश्यक परेमा विज्ञको सल्लाहमा इन्टरनेट फोरेन्सिक्सको सहायता लिन सकिन्छ। यसरी केही प्रयासबाट इन्टरनेटबाट गायब भएको सामग्री केही हदसम्म भए पनि पुनर्स्थापना गर्न सकिन्छ।
मेरो व्यत्तिगत व्लगमा यहाँहरुलाई हार्दिक स्वागत छ । मेरो व्लगमा रहेका सामाग्री के कस्ता लाग्छन कृपया आफ्नो सुझाव सामाग्रीको अन्त्यमा रहेको कमेन्ट बक्स वा मेरो सम्र्पक इमेल आइडीमा दिनुहोला । धन्यबाद ।